Γ Δημοτικού 3ου Δημοτικού Σχολείου Άργους Ορεστικου
Το πρόγραμμα υλοποίησαν οι μαθητές/-τριες:
Αζέμης Δημήτρης, Αναστασιάδης Σωτήρης, Γρηγοριάδου Δέσποινα, Δήμου Ζωή, Τραντοπούλου Ευτυχία, Παπαδόπουλος Κωνσταντίνος, Κυρκόπουλος Χρήστος, Βλαχοπούλου Ασπασία, Δεμιρτζίδου Μαργαρίτα, Θεμελή Θεοδώρα, Σάβα Λούλης, Μιχάλογλου Γεωργιά, Χατζηκυριακίδης Κωνσταντίνος, Μουτζίκη Αλεξάνδρα, Ξάνθη Ουρανία, Παπακωνσταντίνου Αθηνά, Ντόρτση Θωμαή, Αδάμ Κωνσταντίνος, Χασάπη Όλγα, Βολτσίδης Νίκος, Στάιος Δημήτρης, Μαργαρίτη Χριστίνα
Δασκάλα: Αγγελική Τσαρσιώτου
ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ
Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα για το μήλο και τη μηλιά.
«Μίλα μου για μήλα»
Οκτώβριος 2006- Μάιος 2007
Με το μήλο αποφασίσαμε να ασχοληθούμε γιατί ο τόπος μας παράγει πολλά μήλα και η καλλιέργεια της μηλιάς είναι η σημαντικότερη καλλιέργεια στην περιοχή μας. Πολλοί από τους γονείς και τους παππούδες μας ασχολούνται με την παραγωγή μήλων επαγγελματικά ή ερασιτεχνικά.
Ο Σεπτέμβριος και ο Οκτώβριος στον τόπο μας είναι ένα πανηγύρι του μήλου: Απέραντους μηλεώνες φορτωμένους καρπούς συναντάς όπου και να βρεθείς στον νομό μας.
Μια τέτοια περιήγηση ήταν αφορμή για την έναρξη του προγράμματός μας. Βρεθήκαμε στον μηλεώνα της συμπαθέστατης κυρίας Δήμητρας κοντά στο σχολείο μας . Μπήκαμε, παίξαμε, μετρήσαμε δέντρα και βέβαια ?φάγαμε μήλα με την ψυχή μας. Η εμπειρία αυτή και κάποιες πληροφορίες που μας έδωσε η οικοδέσποινα του μηλεώνα ήταν ή αρχή.
Πολύ σύντομα το πρόγραμμά μας απέκτησε και όνομα. Νονός ο Ευγένιος Τριβιζάς , που έγραψε τους στίχους για το τραγούδι « Μίλα μου για μήλα». Ο τίτλος αυτός έγινε τίτλος για το πρόγραμμά μας και το ομώνυμο τραγούδι , ο ύμνος του προγράμματός μας.
Δεν μπορούσαμε ,ωστόσο, να φανταστούμε τι μας επιφύλασσε το μηλαράκι: Παντού γύρω μας αρχίσαμε να ανακαλύπτουμε το μήλο και τη μηλιά.
Αρχίσαμε να φέρνουμε πληροφορίες , υλικό , ιδέες στην τάξη και άρχισε η ταξινόμηση τους. Η ενασχόληση με το μήλο σύντομα οργανώθηκε. Εμείς χωρισμένοι άλλοτε σε ομάδες και άλλοτε σε ζευγάρια, αλλά και υπεύθυνοι ο καθένας για έναν τομέα, αναδείξαμε 23 ακτίνες του προγράμματος. Λίγα λόγια γι΄αυτές:
Μέρη της Ελλάδας που παράγουν μήλα. Τελικά δεν είναι μόνο ο νομός Καστοριάς! Ο γεωφυσικός χάρτης μας βοήθησε να καταλάβουμε τι έδαφος και κλίμα χρειάζεται ή μηλιά για να ευδοκιμήσει. Φτιάξαμε κι ένα κολλάζ με τις ονομασίες των Νομών που παράγουν μήλα.
Μέρη του κόσμου που παράγουν μήλα. Ευκαιρία για ένα ταξίδι στην Υδρόγειο , που ολοκληρώθηκε με την κατασκευή μακέτας.
Με αφορμή τις χώρες που παράγουν μήλα, αναρωτηθήκαμε πώς να λένε το μήλο σε άλλες γλώσσες. Μάθαμε πώς το λένε ακόμα και στα κινέζικα , αλλά κι να το συμβολίζουμε στη νοηματική γλώσσα.
Μία τεράστια ενότητα αφορούσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του μήλου στη λαϊκή παράδοση: έθιμα του γάμου, Κλήδονας, παραδοσιακά τραγούδια, αινίγματα, νανουρίσματα, παιδικά παιχνίδια. Μέσα από την ενότητα αυτή ταξιδέψαμε στις γωνιές της Ελλάδας και στα έθιμα διαφορετικών τόπων.
Χωριστή ενότητα στη μεγάλη ενότητα της λαϊκής μας παράδοσης αποτέλεσαν οι παροιμίες και τα γνωμικά με την σοφία του λαού μας να εκφράζεται με τρόπο απόλυτο μέσα από αυτά. Τις παροιμίες για το μήλο τις εικονογραφήσαμε σε μορφή γελοιογραφίας.
Ανάμεσα στα εκατομμύρια ανώνυμα μήλα που καταβροχθίσαμε κατά τη διάρκεια των αιώνων , εμείς βρήκαμε και μήλα διάσημα που έγιναν αφορμή για οριακά γεγονότα.:
το μήλο που έφαγαν οι Πρωτόπλαστοι και έγινε αφορμή να χάσουν για πάντα τον Παράδεισο και την άρετή τους.
Το μήλο που είδε να πέφτει από το δέντρο ο Ισαάκ Νεύτων και διατύπωσε το νόμο της Βαρύτητας και της αμοιβαίας έλξης των σωμάτων.
Το μήλο που κλήθηκε να στοχεύσει στο κεφάλι του γιου του ο Γουλιέλμος Τέλλος , ο εθνικός ήρωας των Ελβετών.
Τα μήλα που διέταξε ο Ευρυσθέας τον Ηρακλή να του φέρει από τον κήπό των Εσπερίδων για να κερδίσει την αιώνια νεότητα.
Το δηλητηριασμένο μήλο που έφαγε η Χιονάτη και έγινε αφορμή να παντρευτεί τον πρίγκιπα και να γλιτώσει από τη φασίνα του νανονυκοκυριού.
Τέλος, το μήλο που πέταξε ή Έριδα , η θεά της φιλονικίας, στο γάμο του Πηλέα με τη Θέτιδα. Η κρίση του Πάρη σχετικά μ΄αυτό το μήλο έγινε αφορμή να ξεσπάσει ο Τρωικός Πόλεμος. Εμείς αυτό το μύθο τον δραματοποιήσαμε.
Σε τηλεφωνικούς καταλόγους και εγκυκλοπαίδειες βρήκαμε και ανθρώπους που το επώνυμό τους προέρχεται από το μήλο, όπως Μήλιος, Μήλιας, Μηλοβιάνος, συνολικά δεκατρία και κάποια από αυτό διάσημα όπως του ηθοποιού Τάκη Μήλιάδη, λογίων, μουσικών και άλλων.
Μας απασχόλησε και η οικογένεια λέξεων του μήλου και βρήκαμε δεκαέξι λέξεις που με παραγωγή ή σύνθεση προήλθαν από το μήλο.
Το μήλο δε βάφτισε μόνο ανθρώπους, αλλά και τόπους .Σε Γεωγραφικό Λεξικό και σε εγκυκλοπαίδειες του σχολείου βρήκαμε οικισμούς και νησιά της Ελλάδας , που η ονομασία τους προήλθε από το μήλο. Το ξέρατε ότι υπάρχουν στην Ελλάδα είκοσι οικισμοί με το όνομα «Μηλιά « και άλλοι τόσοι με το όνομα « Μηλιές»;
Μιλήσαμε και για το νησί της Μήλου και το διάσημο άγαλμα της Αφροδίτης που βρέθηκε εκεί και μάθαμε ότι δεν κοσμεί κανένα ελληνικό εθνικό μουσείο , αλλά το μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Τι αδικία!
Ασχοληθήκαμε και με τη μουσική στο πρόγραμμά μας .Θα μου πείτε πώς συνδέεται η μουσική με τα μήλα; Κι όμως βρήκαμε 14 ελληνικά τραγούδια με πρωταγωνιστή το μήλο. Φτιάξαμε κι ένα ωραίο σι-ντι με τίτλο « Μήλα μου ?με μουσική». Πήραμε όλοι από ένα αντίτυπο. Δύο από αυτά τα τραγούδια τα τραγουδήσαμε με συνοδεία οργάνων.
Το μήλο το συναντήσαμε να πρωταγωνιστεί και στην τέχνη ως αντικείμενο μιας πολλή σπουδαίας τεχνοτροπίας της «Νεκρής Φύσης».
Έργα με μήλα από διάσημους ζωγράφους, όπως ο Καραβάτζιο . ο Μπονάρ, ο Μπρακ, ο Σεζάν, ο Ματίς, ο Γκωγκέν, κοσμούν τα διασημότερα μουσεία και τις πινακοθήκες του κόσμου.
Και στη χώρα μας , όμως, τα απεικόνισαν διάσημοι ζωγράφοι: ο Νικόλαος Γύζης, ο Γεώργιος Γουναρόπουλος, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Δημήτρης Γέρος και άλλοι.
Με τις δικές μας ζωγραφιές φτιάξαμε και τη δική μας «πινακοθήκη του μήλου». Καλέσαμε και δασκάλα ζωγραφικής που μας έδειξε πώς να σχεδιάσουμε μήλα με φωτοσκιάσεις. Αισθανθήκαμε αληθινοί ζωγράφοι εκείνο το πρωινό.
Όλο το διάστημα κατέφθαναν στην τάξη και ένα σωρό ποιηματάκια , στιχάκια παραμύθια που γράφαμε εμείς με πρωταγωνιστές μήλα και μηλιές. Αυτά τα συγκεντρώσαμε σε ένα «Λεύκωμα Μηλομανίας».
Δεν μπορείτε να φανταστείτε, ούτε εμείς φανταζόμασταν, τι έγινε ,όταν αποφασίσαμε να συγκεντρώσουμε συνταγές με μήλα. Στην τάξη μαζεύτηκαν πάνω από εβδομήντα συνταγές.Τις συγκεντρώσαμε σε βιβλίο μαγειρικής με τίτλο «Μηλομαγειρέματα» .Μια από αυτές την φτιάξαμε στο σχολείο και τη βιντεοσκοπήσαμε. Περάσαμε τέλεια και η μηλόπιτα που φτιάξαμε ήταν? πεντανόστιμη!
Και στο διάλειμμα με το μήλο ασχολιόμασταν! Πώς; Παίζοντας «Μήλα»!
Όσο για τη Λογοτεχνία; Εκεί να δείτε τι θησαυρούς βρήκαμε! Ένα από τα πρώτα πράγματα που ψάξαμε ήταν λογοτεχνικά βιβλία στα οποία το μήλο να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Αγοράσαμε αντίτυπα των βιβλίων , τα δανειστήκαμε και τα διαβάσαμε όλοι. Σας τα προτείνουμε ανεπιφύλακτα.
Σε βιβλία Πρακτικής Ιατρικής , σε περιοδικά ομορφιάς και στο διαδίκτυο βρήκαμε μυστικά και γιατροσόφια με μήλα, που θα μας κάνουν πιο όμορφους και υγιείς.
Το ξέρατε ότι το μήλο ωφελεί τα δόντια ,γυμνάζει τα ούλα και βοηθάει τους καπνιστές να κόψουν το κάπνισμα; Το ξέρατε ότι και ένα πονεμένο αφτί μπορεί να ανακουφιστεί , αν βάλετε πάνω του ένα κομμάτι ψημένο μήλο;
Ενώ το πρόγραμμα έτρεχε κάναμε μια διαπίστωση: ξέραμε τα πάντα για το μήλο σε πολλούς τομείς , αλλά γνωρίζαμε ελάχιστα για τη μηλιά ως φυτό , για την καλλιέργεια της και για τον καρπό της.
Ποια εποχή του χρόνου φυτεύουμε τις μηλιές; Που βρίσκουμε φυτά για να φυτέψουμε; Πόσα χρόνια αφού τη φυτέψουμε θα αρχίσει η μηλιά να δίνει καρπό; Δίνει καρπούς κάθε χρόνο; Πόσα χρόνια ζουν οι μηλιές; Αρρωσταίνουν οι μηλιές και από ποιες ασθένειες κινδυνεύουν; Πότε κλαδεύουμε τις μηλιές; Πότε τις ραντίζουμε και με τι; Πότε αρχίζει η συγκομιδή; Πόσες ποικιλίες μήλου υπάρχουν κι ποιες από αυτές έχουμε στην περιοχή μας; Υπήρχαν παλιές ποικιλίές που έχουν χαθεί;
Είχε έρθει η ώρα να μιλήσουμε με έναν ειδικό: Έτσι μας επισκέφθηκε γεωπόνος που έλυσε τις απορίες μας , αλλά μας δημιούργησε και πολλές σκέψεις και προβληματισμούς: Μήπως η αγαπημένη μας μηλιά έχει μεγάλες ανάγκες από νερό και έτσι επηρεάζει αρνητικά τα αποθέματα νερού της περιοχής μας; Μήπως η καλλιέργειες της μηλιάς έχει μειώσει άλλες παραδοσιακές καλλιέργειες της περιοχής , όπως το φασόλι;
Μήπως η μετατροπή μεγάλων εκτάσεων σε μηλεώνες διαταράσσει την ισορροπία του περιβάλλοντος στην περιοχή μας; Πού πάνε τα υπολείμματα από τα ραντίσματα του μήλου; Μήπως φτάνουν τελικά στον Αλιάκμονα και στη λίμνη της Καστοριάς και βάζουν σε κίνδυνο την ύπαρξη άλλων οργανισμών ή ακόμα και της δικής μας υγείας;
Είχε λοιπόν και το μηλαράκι μας τη σκοτεινή του πλευρά!
Στη συνέχεια γίναμε και Χημικοί! Όλοι είχαμε προσέξει πώς μαυρίζει το μήλο λίγη ώρα αφού το κόψουμε. Μάθαμε ότι αυτό δεν είναι ζήτημα μαγείας , αλλά υπόθεση Χημείας. Τα ένζυμα να ΄ναι καλά;
Για να μπορούμε να οργανώσουμε τις δραστηριότητές μας κρατούσαμε ημερολόγιο. Το ενημερώναμε κάθε φορά που ερχόταν καινούριο υλικό η προέκυπτε μια ιδέα.
Το πρόγραμμά μας θα παρουσιάσουμε σε μαθητές γονείς και δασκάλους του σχολείου μας την επόμενη βδομάδα σε μια «Γιορτή του μήλου» που ελπίζουμε ότι θα μείνει σε όλους αξέχαστη! Για τη γιορτή ετοιμάσαμε αφίσες και προσκλήσεις, αλλά και βραβεία για όσους μας βοήθησαν. Όσοι παραβρεθούν στη γιορτή θα δουν και θα ακούσουν το καθετί για το μήλο, αλλά και θα γευτούν μηλολιχουδιές φτιαγμένες από τα χέρια των μαμάδων και των γιαγιάδων μας.
Την χρονική άνεση να ασχοληθούμε με το πρόγραμμά μας μας την έδωσαν οι ώρες της Ευέλικτης Ζώνης και οι αρχές της διαθεματικότητας. Σε κάθε ευκαιρία προεκτείναμε το μάθημα της ημέρας προς το «μήλο» και το « Μίλα μου για μήλα» έγινε αφορμή να καταλάβουμε ότι Περιβαλλοντική Εκπαίδευση δεν είναι , όπως θεωρούν μερικοί, το να ασχολείσαι μόνο με τη λίμνη, το δάσος ,τα ψάρια και τα πουλιά , αλλά με καθετί που δημιουργεί η φύση, ο άνθρωπος και ο πολιτισμός του!
Σας ευχαριστούμε που μας ακούσατε!
( 17 Μαΐου 2007)